İkinci Dünya Savaşı 1939-1945 Part 5

[Dunedain]

26 Ağustos 1942 günü General Georgi Jukov, Stalin tarafından Yüksek
Komutan Yardımcılığı’na atanmıştır. Kızıl Ordu’nun sevk ve idaresi
konusunda, Stalin’den sonra yetkili kişidir ve Stalingrad savunmasından
doğrudan sorumludur artık.30 Ağustos günü, Alman birliklerinin kenti
kuşatma operasyonu tamamlanmıştır, Stalingrad artık kuşatma altındadır.
3 Eylül 1942 günü Kızıl Ordu birlikleri mevzilerini terk ederek kentin
varoşlarına çekilmek zorunda kalıyorlar. Tüm takviye ve ikmal, Volga
nehri üzerinden mavnalarla yapılmaktadır. Alman topçu ateşi ve
uçakların pikeleri, çok sayıda mavnanın nehri geçemeyerek sulara
gömülmesine yol açmaktadır. Silah, cephane ve sıhhi malzemeye öncelik
verildiği için askerlere verilen günlük istihkak hızla düşmektedir. 4
Eylül günü panzer birlikleri kentin güney varoşlarına girerler. Ertesi
gün Rusların giriştiği bir karşı saldırı hezimetle sonuçlanır. 7
Eylülde kentin havaalanı Almanların eline geçiyor. 9 Eylülde ise
Almanlar, Moskova-Astragan demiryolu hattını kesiyorlar. Müttefik
yardımlarını taşıyan ana arter kesilmiştir.

12 Eylülde Ruslar
kentin varoşlarından çekilmek zorunda kalıyorlar. 14 Eylülde bir Alman
piyade tümeni kentin merkezine iyice yaklaşıyor. Kenti savunmakla
görevli Sovyet 62. Ordu’sunun direnişi son derece yırtıcı ve
ölümünedir, bu birliğe gönderilen her askerin ortalama yaşam süresi 24
saatten azdır.

Aynı gün Stalin, Mareşal Jukov’a bir savaş planı
hazırlamasını emretmiştir. Savaşı ve Stalingrad’ı kastederek, “Bu iş,
Volga kıyılarında bitmeli” der. Jukov ve Vasiliyevski, böyle bir emre
hazırlıklıdırlar, ertesi gün Stalin’e bir savaş planı sunmuşlardır.
Ancak istihbarat raporları, Alman kuvvetlerinin bir iki gün içinde
Stalingrad’da genel bir saldırı başlatacağı yönünde bilgiler
içermektedir, savaş planı askıya alınır.

Gerçekten de 14 ve 15
Eylülde 6. Ordu’nun saldırıları gerçekleşiyor. Karşılaştıkları,
hazırlıklı direnişin karşısında kayda değer bir ilerleme
kaydedemediler.Eylül ayı, kentteki Alman ilerlemesi, ağır da olsa
sürüyor. Hemen her gün hava akınlarıyla desteklenen Alman saldırıları
karşısında Rus birlikleri gerilemek zorunda kalıyorlar. Almanlar,
Sivastopol kuşatması sırasında da kullanılan Dora demiryolu topları
Stalingrad önlerine getirmişlerdir. 800 mm.lik bu dev toplar kent
içindeki direnme noktalarını ve Volga'nın doğusunda konuşlanmış Sovyet
top ve mevzilerini dövmektedir.

Ekim ayında da bu genel gidişat
sürmektedir. Almanlar 14 ekim 1942 de tesisleri tank üretebilecek
şekilde değiştirilmiş, ve Stalingrad savaşları boyunca tank üretimini
sürdürmüş olan traktör fabrikasına, Luftwaffe’nin üç bin çıkışlık
desteğiyle saldırıyorlar. 62. Sovyet Ordusu, Volga üzerindeki üç
köprübaşının bulunduğu birkaç yüz metrelik alana çekilmek zorunda
kalıyor. Mevcudunun yüzde yetmiş beşini kaybetmiştir. 13. Muhafız
Tümeni Alman saldırısını durdurmayı başaramamış olsaydı tümüyle imha
edilecekti. Stalingrad’ın kuzey bölümü Almanların elindedir artık.

Ekim
ayının son haftası Stalingrad savunmacıları için en kritik günlerdir.
Hava dona çevirmiştir ama nehir henüz donmamıştır, buz parçalarının
yüzdüğü ağdalı bir sıvı halini almıştır ve bu durumda teknelerin
ilerlemeleri olanaksızdır. Kent, bu süre içinde ikmal ve takviye
alamıyor. Cephane ve yiyecek sıkıntısı had safhadadır.

Stalingrad’da
giderek umutsuzlaşan bir direniş sürerken, Jukov ve Vasilevskiy
tarafından hazırlanan ve Uranüs operasyonu kod adı verilen planın
hazırlıkları da tamamlanmak üzeredir. Plan, Stalingrad içinde bir karşı
taarruzla Alman hatlarını kırmak yerine, Stalingrad’da Rus birliklerini
kuşatmış olan Alman çemberini sarmayı hedefleyen bir plandır.

Doğu
Cephesinde Alman ve Rus orduları Moskova ve Stalingard şehirlerine
yığılmıştı fakat asıl çoğunluk Stalingrad’daydı milyonlarca asker
Stalingrad’a akıyordu.Sanki bu günlerde savaş durmuş herkes kafasını
buraya çevirmişti bu savaş bir ölüm kalım savaşı haline
gelmişti.Stalingrad’ın hem manevi hem de stratejik önemi çok
büyüktü.Stalingrad içinde direniş tam sürat devam ederken bir yandan da
Rus’lar bir karşı taarruz plânları yapmaya başladılar.Bu taarruzun adı
da Uranüs Operasyonu olarak belirlendi.

Uranüs Operasyonu, savaş
alanı olarak Stalingrad’ı belirlememiştir. Stalingrad’ta direnmeye
devam edilecek ve Alman 6. Ordu’su buraya bağlanacaktır. Ancak Uranüs
Operasyonu, düşmana, halen çatışmaların sürmekte olduğu cepheden direk
bir taarruz yerine, kanat açıklarından taarruza başlayarak geniş bir
çevirme yapılması şeklinde bir stratejiye dayanmaktadır. Bu bağlamda
Uranüs Operasyonu, bir Dolaylı tutum stratejisidir.

Plana göre,
Stalingrad’da direnmeye devam edilirken kabaca hesaplamalara göre 45
günlük süre içinde Stalingrad’ın kuzey ve güneyinde yeni ordular
oluşturulacak, Cephe’ler yeniden düzenlenecektır. Bu cepheleri
oluşturacak kuvvetler, güçlü topçu, tank, mekanize unsurlarla
desteklenecek, ayrıca hava hakimiyeti kurabilecek güçte hava orduları
oluşturulacaktır.

Her iki çeneyi oluşturan birlikler de iki
koldan harekatı sürdürecekler, iç içe iki çember oluşturacaklardır.
Gerçek anlamda çevirme harekatını gerçekleştiren iç tarafta kalan kol
olacaktır, dış taraftaki kol, dışardan girişilecek bir yarma hareketini
önlemek için pozisyon alacaktır.

Operasyonun ilk evresinde 6.
Orduya yönelik direk bir taarruz planlanmamıştır. Kuzey ve güney
çeneler kapandıktan, dış çember sağlamlaştırıldıktan sonra
Stalingrad’daki Alman birlikleri üzerine gidilecektir.

İzleyen
günlerde Stalingrad kuvvetleri, ancak tümden yok olmalarını
engelleyecek ölçüde takviye edilmiştir, ev ev, sokak sokak geri
çekilmeler sürmüştür. Çok kritik anlarda, bir tümenlik takviyeler
almışlardır. Sonuçta Stalingrad’da ortaya çıkan tablo, kıran kırana bir
mücadeledir. Ruslar, tüm güçleriyle mevzilerini savunmaktadırlar, zaman
zaman karşı taarruzlarla bazı mevzileri yeniden ele geçirmektedirler
ama, zaman içinde giderek daha dar bir bölgeye sıkışmaktadırlar.
Almanlar ilerlemektedir ve Stalingrad’ı tümüyle kontrollerine almaları
artık bir zaman sorunudur.

Bu arada STAVKA, eldeki olanakların büyük bölümünü, Uranüs Operasyonunu icra edecek ordulara aktarmaktadır.

1942
yılının Kasım ayı ortalarına doğru Uranüs Operasyonu için 11 ordunun
yanı sıra, bağımsız olarak görev yapmak üzere mekanize, süvari ve tank
kolorduları, yine bağımsız tank tugayları teşkilatlandırılmıştır.
Harekat için toparlanan savaş araçları ise 900 tank, 13.500 top ve
havan, 1.100 uçaksavar topu, 115 Katyuşa bataryası ve 1.115 uçaktır.

Sovyetler
Birliği ile Nazi Almanyasının askeri teşkilatlanması kuşkusuz ki
farklıdır. Almanlar, belirlenmiş bir operasyonun icra edilmesi için
görevlendirilmiş ordu ve kolordulardan oluşan görev gruplarına “Ordu
Grubu” adını verirken Ruslar, “Cephe” demektedirler.

Uranüs
Operasyonu için de üç Cephe oluşturulmuştur. Bunlar, yeni tertiplenen
ordulardan oluşan Güneybatı Cephesi ile hali hazırda var olan fakat
yeniden yapılandırılan Stalingrad ve Don Cepheleridir.

Aslı
taarruz, çevirme hareketinin kuzey çenesi tarafından, Korgeneral
Vatutin komutasındaki Güneybatı Cephesi tarafından yapılacaktır.
Güneybatı Cephesi, 25. Ordu, 5. Tank Ordusu ve 1. Muhafız Ordusu’ndan
oluşmaktadır. Güneybatı Cephesinin bu çevirme hareketinde 1. Muhafız
Ordusu, dış çemberi oluşturacak biçimde ilerleyecektir ve harekatın sağ
kanadını örtecektir. Operasyon tamamlandığında yani Stalingrad
Cephesi’yle Kalaç’ta temas sağlandığında, 5. Tank Ordusu da 1. Muhafız
Ordusu’nun oluşturduğu dış çembere yayılacaktır.

Tüm harekat boyunca Güneybatı Cephesi, iki hava ordusu tarafından desteklenecektir.

Çevirme
hareketinin kuzey çenesini oluşturacak olan kuvvetler, Don nehrinin
batı kıyıları boyunca mevzilenmiş 3. Romen Ordusu mevzilerine taarruz
edeceklerdir. STAVKA, bu ordunun, zayıf techizatlandırılmış olduğunu,
yeterli tank ve top mevcudunun bulunmadığını, eğitim düzeylerinin de
düşük olduğunu bilmektedir. Ayrıca, Doğu Cephesinin genelinde, Alman
müttefikleri İtalyan, Romen askerlerin, ciddi bir direnç
göstermeyeceklerini hesaplamaktadır.

Stalingrad Cephesi ise
harekatın güney çenesini oluşturacaktır. 51. Ordu, 57. Ordu ve 64.
Ordudan oluşmaktadır. Kuzey batı yönünde taarruz ederek, bir yandan 4.
Panzer Ordusu ile 6. Ordu’nun arasına bir kama gibi girecek, iki ordu
grubunun temasını kesecek, esas olarak da çevirme harekatının güney
çenesini oluşturacaktır. -4. Panzer Ordusu, kentin güneyinde, hem 6.
Ordu’nun hem de Kafkasya’daki Alman birliklerinin kanat güvenliğini
sağlayan önemli bir konumdadır- Hızla ilerleyerek Güneybatı Cephesi’yle
Kalaç’ta temas kuracaktır. 51. Ordu, dış çemberi oluşturacaktır.

Stalingrad Cephesi, 8. Hava Ordusu tarafından desteklenecektir.

Don
Cephesi, 65. Ordu, 24. Ordu ve 66. Ordu bulunmaktadır, 6. Hava Ordusu
tarafından desteklenecektir. Don Cephesi, harekâtın esas unsurlarından
değildir, yardımcı operasyonları icra görevini üstlenmiştir. Esas
görevi, kuşatılması amaçlanan Alman kuvvetlerinin kuzey cepheleri
boyunca taarruz ederek onları toparlamak, sabitlemektir. Böylece, aynı
zamanda Güneybatı Cephesinin sol kanadını örtmüş olacaktır.

Yıldırım
savaşı tekniklerinin, en etkin biçimde uygulandığı operasyonlardan
biridir Uranüs Operasyonu. Süresi uzun tutulmayan fakat elden
geldiğince yoğun olmasına çalışılan hazırlık ateşi, hava unsurlarının
hedef tahsis ve atış kontrol yönünden topçu bataryalarıyla
koordinasyonu ve bu yöndeki operasyonları, kara unsurlarının ileri
hareketiyle uyumlaştırılan baraj ateşi, kara birliklerinin ileri
hareketleri sırasında her direnç noktasına hava unsurlarınca müdahale
edilebilmesi için gereken düzenlemeler, inceden inceye planlanmıştır.

Gerekli
malzemenin ve personelin taşınması için 27 bin kamyon kullanılmıştır.
Demiryolları günde ortalama 1.300 vagon yük taşımışlardır.

Tüm
operasyon hazırlıkları tam bir gizlilik içinde sürdürülmüştür.
Birliklerin taarruz hatlarına yanaştırılmaları, sadece geceleri yapılan
ilerleyişlerdir ve birlikler farklı köylere yerleştirilmişlerdir.
Operasyon hakkında ordu komutanlarının bile son ana kadar bilgisi
olmamıştır. Hiçbir yazılı emir düzenlenmemiş, tüm emirler kurmay
subayları aracılığıyla sözlü olarak ya da özel telefon hatlarından
iletilmiştir.

Başlangıçta operasyonda Jukov, Stalingrad’ın
kuzeyindeki Güneybatı ve Don Cephelerinin, Vasileskiy ise Stalingrad ve
güneyinde konuşlanmış olan Stalingrad Cephesinin organizasyonu ile
görevlendirilmişlerdi. Operasyon hazırlıklarının son aşamalarında ise
bu karar değiştirilmiştir. Jukov, Moskova – Viyazma hattında
düzenlenmesi planlanan operasyonlardan sorumlu olmuş, Uranüs
Operasyonu’nun tüm sorumluluğunu ise Vasilevki üstlenmiştir.

19
Kasım 1942 sabahı binlerce topun gürlemesiyle Rus karşı taarruzu
başlamıştır. Stalingrad’ın kuzey batısını tutan Romen birlikleri
üzerine, daha gün ağarmadan çok yoğun bir top ve Katyuşa salvosu
başlıyor. İki hava ordusunun taktik bombardıman uçakları da Romen
mevzilerine yükleniyorlar, avcı uçakları da bu saldırı gücünü
örtmektedir.

Gün ağarırken Güneybatı Cephesi kuvvetleri iki
noktadan 5. Tank Ordusu ve 21. Ordu olarak taarruza geçmiştir. 3. Romen
ordusu mevzileri kısa sürede dağılmış, gerideki Alman birliklerinin
karşı taarruz girişimleri de iki tank kolordusu tarafından etkisiz hale
getirilmiştir.

İyi planlanmış, yeterli güçler kullanılarak
yürütülen, üstelik de hava desteği olan Sovyet saldırısı karşısında
Alman ve müttefikleri olan kuvvetler etkin bir savunma
gerçekleştirememişlerdir. Alman ve Romen iki tank tümeni büyük ölçüde
eksik kadroludur, pek çok tank, teknik nedenlerle kullanılamaz
durumdadır. Bu tank tümenlerinin giriştiği cepheyi savunma çabası da
Rus 26. Tank Kolordusu karşısında yetersiz kalmıştır. Romen
kuvvetlerinin büyük bölümü teslim olmuştur.

Romen 5. Kolordu
karargahının 26. Tank Kolordusu’nun eline geçmesiyle Almanlar ve
müttefikleri açısından cephe, savunulabilir olmaktan çıkmıştır. Böylece
Güneybatı Cephesinde bir taktik yarma gerçekleştirilmiş oluyordu. Bu
taktik yarmayı operatif bir taarruza dönüştürmek için iki tank
kolordusu derhal Kalaç yönünde ileri harekata geçmişlerdir.

Ertesi
gün, 20 Kasım 1942 günü Stalingrad’ın güneyinde, Stalingrad Cephesi
kuvvetleri de taarruza geçmişlerdir. Ağırlıklı olarak Romen
birliklerince tutulan cepheler kısa sürede yarılmış, iki Sovyet
mekanize kolordusu ile bir süvari kolordusu, açılan gediklerden ileri
sürülmüştür.

22 Kasım 1942 akşamı 26. Tank Kolordusu’nun öncü
unsurları, Kalaç’la aradaki tek doğal engel olan Don nehri üzerindeki
bir köprüyü ele geçirmiştir. 23 Kasım sabahı 5. Tank Kolordusu ve 21.
Ordu Don nehrini geçmeye başlamışlardır.

Don Cephesi
kuvvetlerinin taarruzları da Alman kuvvetlerini burada bağlamış,
Güneybatı Cephesi’nin ileri harekatına daha geniş olanak sağlamıştır.

23
Kasım 1942 günü, Güneybatı Cephesi’nin 4. Tank Kolordusu ile Stalingrad
Cephesi’nin 4. Mekanize Kolordusu, Stalingrad’ın 60 km. batısında, Don
Nehrinin dirsek yaparak güney batıya döndüğü noktada, Kalaç’da
birleşiyorlar, Wehrmacht’ın 6. Ordusu etrafında oluşturulmaya çalışılan
çember kapanıyor. Kalaç, aynı zamanda 6. Ordu’nun en önemli ikmal
hattıdır ve Paulus’un karargahından topu topu 15 km. uzaklıktadır.
Karargahın derhal geriye çekilmesi zorunluluğu, Alman birliklerinin
sevk ve idaresinde ciddi bir zaaf yaratacaktır. Zaten kentteki Alman
birlikleri arasındaki iletişimde çeşitli güçlükler yaşanmaya
başlamıştır.

Stalingrad kuşatmasına katılan bir kısım Sovyet
birlikleri de dışarı doğru harekata devam ederek bir dış çember
oluşturuyorlar. Böylece biri içeriye, diğeri dışarıya dönük iki çember
oluşturarak dışarıdan girişilecek bir yarma harekatına karşı daha
başlangıçta işi sağlama alıyorlar. Hızla Don nehri ile onun bir kolu
olan Chir nehri arasındaki araziye yayılıyorlar.

Kızıl Ordunun
çeneleri üzerine kapandığında 6. Ordu, 40 x 60 km.lik bir alana
sıkışmış bulunmaktadır. Tüm ikmal ve takviye, yaralıların nakli, hava
yoluyla yapılmak zorundadır artık. Ne var ki, kuşatma operasyonunu
planladıkları sırada Ruslar, bu durumu da analizlerine katmışlardır.
Kuşatma tamamlanır tamamlanmaz, binden fazla uçaksavar topu, hızla sevk
edilerek mevzi tutarlar.

1942 yılının Aralık ayı boyuca kuşatma
altındaki Alman birliklerine normalin ancak beşte biri kadar malzeme
hava yoluyla intikal ettirilebilir. Bu malzemenin büyük bir bölümü,
cephane ve akaryakıt olmak zorundadır. Yiyecek kıtlaşmıştır, personel
başına günde iki dilimlik ekmek, ordu bünyesindeki atların eti ve ele
geçen Rus askerlerin sağladığı yiyecektir. Onların torbalarından her
zaman reçel kavanozları, domuz pastırması, peksimet ve votka
bulunmaktadır.

[Arslan Bey]

güzel bir paylaşım olmuş tşk