Dil Nedir

[Arslan Bey]

DİL NEDİR?

Dil, en basit tanımı ile bir bildirim aracıdır. Doğadaki bazı hayvan türlerinin ve İnsanların toplu olarak yaşayabilmeleri, öncelikle aralarındaki karşılıklı haberleşme veya anlaşmayı sağlayacak bir bildirişme (communication) aracına sahip olmaları ile mümkündür. Bazı hayvan ve böcek türlerinde bu bildirişim içgüdüye dayanan anlamlı birtakım hareketler ile gerçekleştirilmektedir. Arılarda, karıncalarda, yunus balıklarında ve bazı kuşlarda tespit edilen haberleşme hareketleri bunun tipik örnekleridir. Nitekim, yiyecek maddesi aramaya çıkan karıncalar, yiyecek buldukları zaman bunu geçtikleri yol üzerine bıraktıkları koku maddesi ile yuva arkadaşlarına haber vermekte, onlar da antenleri vasıtasıyla bundan haberdar olmaktadırlar. Hayvan sesleri üzerinde araştırma yapan bilim adamları, yunus balıklarının çok yüksek titreşimli seslerden yararlanarak birbirleri ile haberleştiklerin; ve belirli sayıda işaretlerden oluşan bir bildirişme sistemlerinin bulunduğunu tespit etmişlerdir.
İnsanlar arasındaki ilişkilerde kullanılan jestler, mimikler, el, kol, yüz ve vücut hareketleri de toplumdan topluma az çok değişen anlatım ayrılıklarına rağmen, yine basit bildirişim araçlarıdır. Bugün şehirlerin cadde ve sokaklarında yer alan çeşitli trafik işaretleri de yine bir bildirişim sistemine bağlı işaretlerdir. Renklerin sembolik anlamlar taşıması veya toplumdan topluma farklı şeyler ifade etmesi de bununla ilgilidir. Kırmızının aşk ve ihtirası, sarının üzüntü ve hüznü anlatması gibi. Genellikle matem ifadesi olarak kullanılan siyah renk, eski Türklerde aynı zamanda güç ve kudret sembolü olarak kullanılmıştır. Çeşitli toplumlarda çiçek, mendil vb. nesneler aracılığı ile de bazı duygular dile getirilmiştir. Söz gelişi sevgiliye gönderilen kırmızı güllerin veya bir genç kıza sallanan kırmızı mendilin ateşli aşkı dile getirmesi gibi.
Görülüyor ki, genel anlamda, bildirişim "bir araç vazifesi gören ilkel veya gelişmiş bir işaret sisteminden yararlanılarak bir bilginin, bir duygunun bir yerden başka bir yere, bir zihinden başka bir zihne aktarılması" olayıdır. Ancak, insanlar arasındaki anlaşmayı sağlayan en gelişmiş bildirişme aracı dildir. Hayvanlarda bildirişme ilkel biçimde ve bir içgüdü ile gerçekleştirildiği halde, insanlarda dil vasıtasıyla yüksek düzeyde bir sistem haline ulaşmıştır.
Doğanın insanoğluna bahşettiği en büyük nimetlerden biri olan dil, üzerinde çeşitli yönlerden değerlendirmeyapılabilecek canlı ve manevî bir varlıktır. Onu yalnızca bir fizik olayı olarak ele alanlar, ciğerlerden dışarı verilen havanın sese dönüşmesidir diye tanıtırlar. İnsanların birbirleriyle olan ilişkileri açısından değerlendirenler ise, bir anlaşma aracı olarak görürler. Dili tarihî, sosyal, kültürel, edebî ve felsefî açıdan değerlendirip tanımlayanlar da olmuştur. Ancak, bunların hepsinin birleştikleri ortak bir nokta vardır. O da dilin, genel niteliği bakımından, o dili konuşanların, aralarındaki anlaşmayı sağlamak üzere küçük ses birliklerine dayanarak oluşturdukları kelime ve şekiller dünyası veya seslerden örülmüş sistemli bir işaretler birliği oluşudur. Bu itibarla, dil, dilbilimciler tarafından bir toplumu oluşturan kişilerin düşünce ve duygularının o toplumda ses ve anlam bakımından geçerli ortak öğeler ve kurallardan yararlanılarak başkalarına aktarılmasını sağlayan çok yönlü ve gelişmiş bir sistem olarak tanımlanmıştır. Gerçekten de dilin ana öğeleri durumunda olan kelimelerimiz, ağzımızdan çıkan üç beş sesten kurulu basit birer kalıptan ibaret değildir. Nasıl bir peteğin içini dolduran balda tabiattaki yüzlerce çiçeğin arı bedeninden süzülmüş özünü bulabiliyorsak, dilde de insan varlığının toplum içindeki binlerce yıllık yaşayışının zaman süzgecinden geçerek billurlaşmış anlam ve özünü bulabilmekteyiz. Bu bakımdan, on binlerce kelime ve şekilden kurulmuş olan dil, yapı ve işleyişinin ayrıntılarına doğru inildikçe; insan, toplum, millet ve kültür varlığına hükmeden Çok yönlü ve derin anlamlı bir sistem olarak karşımıza çıkar. Niteliği ve özellikleri itibariyle her dil, kendi kuralları içinde yasayan ve gelişen canlı bir varlıktır. İnsanın iç dünyası ile dış dünyasını birbirine bağlayan en önemli araçtır. kuşaktan kuşağa aktarılabilen ve toplumun çeşitli özelliklerin; yansıtan sosyal bir kurumdur. Kültürün koruyuculuğunu ve taşıyıcılığım yapan temel varlıktır. Şimdi dildeki bu özellikleri biraz daha yakından incelemeye çalışalım